Uczulenie na lateks – co z ochroną?

lic. rat. med. Jerzy A. Kozłows­ki

Aler­gia na lateks doty­czy nie tylko pra­cown­ików sys­te­mu ochrony zdrowia, ale również przed­staw­icieli innych zawodów, gdzie konieczne jest zabez­pieczanie rąk przed wpły­wem czyn­ników bio­log­icznych i przed zabrudzeni­a­mi. Jed­no­ra­zowe rękaw­icz­ki latek­sowe są najpowszech­niejszą for­mą ochrony, nieste­ty ze wzglę­du na częs­to wys­tępu­jące uczu­le­nie na latek­sowe rękaw­icz­ki, nie każdy może je uży­wać. Jak objaw­ia się uczu­le­nie na lateks i jakie dostęp­ne są alter­naty­wy?

Uczulenie na lateks – najważniejsze informacje

Pier­wsze opisy reakcji nad­wrażli­woś­ci na lateks w postaci pokrzy­w­ki kon­tak­towej i obrzęku Quinck­ego pochodzą z 1927 roku i zostały opisane przez G. Ster­na i A. Grim­ma [1]. Jed­nak prob­lem alergii na lateks był sto­sunkowo niewiel­ki i nie budz­ił powszech­nego zain­tere­sowa­nia, a jeszcze przed rok­iem 1980 aler­gia na biał­ka latek­sowe należała do rzad­koś­ci [2]. Wraz z upowszech­nie­niem się pro­duk­tów latek­sowych wzras­tała licz­ba reakcji uczu­le­niowych. Pier­wszy opis uczu­le­nia na rękaw­icz­ki pochodzi z roku 1992 roku, a pier­wszy opis śmiertel­nych ekspozy­cji na lateks, z początku lat 90. XX wieku [1].

W pop­u­lacji ogól­nej częs­tość alergii na lateks ksz­tał­tu­je się w grani­cach 0,66–18,3% (częs­to wskazy­wany jest przedzi­ał od 1% do 6% ogól­nej pop­u­lacji) [3], a anafi­lak­sji 0,4%. Częs­tość anafi­lak­sji na lateks w warunk­ach około­op­er­a­cyjnych wynosi aż 20%. W przy­pad­ku pra­cown­ików ochrony zdrowia częs­totli­wość alergii w zależnoś­ci od badań wynosi od 5,9% do 18,3% [1].

Uczulenie na lateks – reakcje na nadwrażliwość

  • Zapale­nie skóry będące skutkiem podrażnienia – to najczęst­sze uczu­le­nie na lateks wywołane przez rękaw­icz­ki. Jest spowodowane poce­niem się rąk, podrażnie­niem skóry przez mate­ri­ał, obec­noś­cią pozostałoś­ci mydła i środ­ków anty­sep­ty­cznych na skórze. Pud­er w rękaw­icach pudrowych może wysuszać i podraż­ni­ać ręce. Wszys­tko to łącznie daje typowe objawy podrażnienia i uczu­le­nia na lateks: zacz­er­wie­nie­nie, obrzę­ki, suchość, łuszcze­nie się naskór­ka, pow­stawanie ran i pryszczy.
  • Aler­gia na lateks typu opóźnionego – jest rzadziej wys­tępu­ją­ca, ale ma charak­ter bardziej uogól­niony i wiąże się z więk­szym dyskom­fortem. Wyprys­ki w miejs­cach kon­tak­tu i na prze­dramionach pojaw­ia­ją się do kilku­nas­tu godzin po kon­tak­cie z aler­gen­em.
  • Naty­ch­mi­as­towe reakc­je aler­giczne – są zde­cy­dowanie naj­groźniejsze, choć to zależy od ich nasile­nia. Naty­ch­mi­as­towe reakc­je aler­giczne mogą objaw­iać się tylko pokrzy­wką i zapale­niem skóry, ale objawy uczu­le­nia na lateks mogą być też poważniejsze: nieżyt nosa, zapale­nie spo­jówek, ast­ma oskrzelowa, obrzęk naczynioru­chowy, odczyny uogól­nione, a nawet wstrząs anafi­lak­ty­czny [3].

W grupie ryzy­ka zna­j­du­ją się przede wszys­tkim: oso­by mające częsty kon­takt z wyroba­mi latek­sowy­mi, zwłaszcza pra­cown­i­cy ochrony zdrowia, pac­jen­ci, kos­me­ty­cz­ki, pra­cown­i­cy wykonu­ją­cy zada­nia wyma­ga­jące ochrony rąk. Również oso­by, mające niewiel­ki kon­takt z latek­sem, mogą być uczu­lone; zwłaszcza pac­jen­ci z rozszczepem krę­gosłu­pa z towarzyszącą przepuk­liną oponowo-rdzeniową (POR) są predys­ponowani do wys­tąpi­enia alergii. Częs­totli­wość obja­wowej alergii na lateks w tej grupie wynosi aż 31% [1].

Jakie rękawiczki dla uczulonych na lateks?

Warto pod­jąć próbę odczu­la­nia, która jest skutecz­na, ale nie daje 100% gwarancji. Zale­ca się stosowanie rękaw­iczek nieuczu­la­ją­cych, z których najpop­u­larniejsze są rękaw­icz­ki nit­ry­lowe, nie ustępu­jące, a w niek­tórych aspek­tach nawet przewyższa­jące rękaw­icz­ki latek­sowe. Antya­ler­giczne rękaw­icz­ki nit­ry­lowe  są powszech­nie stosowane w pro­ce­du­rach medy­cznych, również wyma­ga­ją­cych pre­cyzji i zachowa­nia asep­ty­cznego środowiska. Rękaw­ice nit­ry­lowe charak­teryzu­ją się taką samą szczel­noś­cią i odpornoś­cią na pen­e­trację wirusów co rękaw­ice latek­sowe, są jed­nak mniej roz­ciągli­we, dlat­ego dla pełnego kom­for­tu należy dobier­ać ich odpowied­ni rozmi­ar.

Przeczy­taj więcej na tem­at porów­na­nia właś­ci­woś­ci rękaw­ic diag­nos­ty­czno-ochron­nych latek­sowych i nit­ry­lowych, a także artykuł na tem­at różnic pomiędzy rękaw­iczka­mi latek­sowy­mi, nit­ry­lowy­mi i winy­lowy­mi

Nieza­leżnie od tego, czy rękaw­ice wywołu­ją uczu­le­nie, czy też nie, warto pamię­tać o zasadach ochrony skóry rąk, zwłaszcza o myciu rąk po zdję­ciu rękaw­ic latek­sowych – należy do tego uży­wać mydła o obo­jęt­nym pH, a także uży­wać kremów naw­ilża­ją­cych. Pomoc­ne jest również stosowanie ochron­nych kremów przed założe­niem rękaw­ic, co stanowi dość skuteczną metodę zabez­pieczenia przed aler­ge­na­mi; w ten sposób tworzy się warst­wa izolu­ją­ca pomiędzy skórą a rękaw­iczką [3]. Takie kre­my nie mogą zaw­ier­ać w składzie ole­jów min­er­al­nych, gdyż te osłabi­a­ją struk­turę rękaw­ic.

Bibliografia:

1. Katarzy­na Gem­b­ka, Ewa Cichoc­ka Jarosz, „Aler­gia na lateks – czyn­ni­ki wywołu­jące, symp­to­ma­tolo­gia i postępowanie”, Aler­gia Ast­ma Immunolo­gia 2013, 18 (3): 151–163;

2. Maciej Kowalews­ki, Marek L. Kowal­s­ki, „Aler­gia na Lateks”, Aler­gia Ast­ma Immunolo­gia, 1997, 2(2), s. 78–86;

3. Wiesława Kamińs­ka, „Aler­gia na lateks u pra­cown­ików służ­by zdrowia i możli­woś­ci jej ogranicza­nia”, Bez­pieczeńst­wo Pra­cy 3/2002, s.4–7;

4. Mar­ta Chełmińs­ka, „Aler­gia na lateks – część 1”, Pneu­monol. Aler­gol. Pol. 2004, 72, 143–149;

5. Doro­ta Dzi­uban, Paweł Kowal­czyk, Maciej Filocha, „ Ciem­na strona pra­cy – alergie zawodowe”,Borgis — Medy­cy­na Rodzin­na 3/2011, s. 62–67;